Πέμπτη 13 Σεπτεμβρίου 2012

Οι ταινίες που αγαπήσαμε 17 – Ο Μεγάλος Δικτάτορας / The Great Dictator (1940)


Η πρώτη πλήρως ομιλούσα ταινία του Τσάπλιν και η μεγαλύτερή του εμπορική επιτυχία, είναι μία καυστική σάτιρα εναντίον του Χίτλερ και την άνοδο του ναζισμού στη Γερμανία. Συνδυάζοντας την παρωδία με την παντομίμα, διακωμωδεί όχι μόνο τον Χίτλερ, αλλά το ίδιο το νόημα της δικτατορίας.

Σκηνοθεσία: Charlie Chaplin
Σενάριο: Charlie Chaplin
Παραγωγή: Charlie Chaplin
Ηθοποιοί: Charlie Chaplin, Paulette Goddard, Jack Oakie, Reginald Gardiner, Henry Daniell, Billy Gilbert
Μουσική: Charlie Chaplin, Meredith Willson

Ο Τσάρλι Τσάπλιν, υποδύεται έναν διπλό ρόλο σ' αυτήν την πικρή κωμωδία: τον αρχηγό ενός φασιστικού κράτους, ένα πρόσωπο που ξεκάθαρα αναφέρεται στον Αδόλφο Χίτλερ και έναν αθώο εβραίο κουρέα, υπήκοο αυτού του κράτους.


Επίκαιρος όσο ποτέ, ο μεγαλύτερος κωμικός όλων των εποχών, σκηνοθετεί μια εύστοχη και πικρή (παρόλα τα χρόνια που περάσαν) αντιπολεμική σάτιρα.

Υπόθεση: Ύστερα από είκοσι χρόνια σε ένα νοσοκομείο, υποφέροντας από αμνησία, ένας εβραίος κουρέας επιστρέφει στην πατρίδα του. Εκεί όμως πολλά έχουν αλλάξει, καθώς ο παρανοϊκός δικτάτορας της Τομανίας, Αντενόιντ Χίνκελ, ο οποίος είναι ολόιδιος με αυτόν, σχεδιάζει να κατακτήσει τον κόσμο ξεκινώντας ταυτόχρονα μια μεγάλη εκστρατεία αντισημιτισμού. Όμως, η ομοιότητα του ντροπαλού κουρέα με το μεγαλομανή δικτάτορα θα γίνει αιτία τρομερών παρεξηγήσεων...


Ο Τσάπλιν άρχισε για πρώτη φορά να επεξεργάζεται την ιδέα του Μεγάλου Δικτάτορα όταν ένας φίλος του, ο άγγλος σκηνοθέτης και παραγωγός Αλεξάντερ Κόρντα, του ανέφερε ότι η κινηματογραφική του περσόνα θύμιζε πολύ τον Αδόλφο Χίτλερ. Αργότερα έμαθε μάλιστα ότι είχαν γεννηθεί με μια εβδομάδα διαφορά, είχαν περίπου το ίδιο ύψος και βάρος και ότι και οι δύο μεγάλωσαν μέσα στη φτώχεια ώσπου κατάφεραν να πετύχουν, ο καθένας φυσικά στο χώρο του. Όταν πλέον ο Τσάπλιν άρχισε να πληροφορείται τις πολιτικές πεποιθήσεις του Χίτλερ που βασίζονταν στο ρατσισμό και τις επεκτατικές ιδέες, αποφάσισε να χρησιμοποιήσει την ομοιότητά τους αυτή προκειμένου να επιτεθεί στο Χίτλερ μέσω της ταινίας.


Η παραγωγή του φιλμ ξεκίνησε το 1937, όταν λίγοι πίστευαν ότι ο Ναζισμός ήταν μια τόσο καταστροφική και ολοκληρωτική ιδεολογία, όπως αποδείχθηκε το 1940 που κυκλοφόρησε η ταινία. Ο ίδιος ο Τσάπλιν δήλωσε ότι αν γνώριζε την πραγματική έκταση των κτηνωδιών των Ναζί «...δε θα διακωμωδούσε ποτέ τη δολοφονική τους παράνοια».
Σύμφωνα με ντοκουμέντα από τα γυρίσματα της ταινίας, ο Τσάπλιν άρχιζε να αισθάνεται ολοένα και πιο άβολα με το να σατιρίζει τον Χίτλερ όσο περισσότερα μάθαινε για τη δράση του Χίτλερ στην Ευρώπη. Τελικά η εισβολή στη Γαλλία τον ενέπνευσε να αλλάξει το τέλος της ταινίας και να συμπεριλάβει την περίφημη ομιλία. Αρχειακό υλικό αποκάλυψε ένα εναλλακτικό τέλος που απορρίφθηκε, όπου Γερμανοί εισβάλλουν σε ένα παραδοσιακό χορό. Ο Τσάπλιν έλεγε πως το κοστούμι του Χίνκελ τον έκανε να αισθάνεται πιο επιθετικός, ενώ κοντινοί του άνθρωποι τον θυμούνται να γίνεται πιο δύσκολος στη δουλειά τις μέρες που γύριζε τις σκηνές του στο ρόλο του δικτάτορα.


Όταν κυκλοφόρησε ο Μεγάλος Δικτάτωρ, ο Χίτλερ απαγόρευσε την προβολή του σε όλες τις χώρες που συνεργάζονταν με τη Γερμανία ή βρίσκονταν υπό την κατοχή της, στην Ισπανία μάλιστα προβλήθηκε μονάχα μετά το θάνατο του στρατηγού Φράνκο, το 1975! Όμως η περιέργεια έσπρωξε το Χίτλερ να εισάγει μια κόπια, την οποία πρόβαλε όχι μία αλλά δύο φορές! Δυστυχώς, η ιστορία δεν κατέγραψε τις αντιδράσεις του. Όταν το πληροφορήθηκε ο Τσάπλιν είπε: «Θα έδινα οτιδήποτε για να μάθω τι σκεφτόταν».
Παρά το μποϊκοτάζ, η ταινία προβλήθηκε μια φορά σε γερμανικό ακροατήριο. Κάπου στα κατεχόμενα Βαλκάνια, μέλη μιας αντιστασιακή οργάνωσης αντικατέστησαν την κωμική όπερα, που παιζόταν σε ένα στρατιωτικό κινηματογράφο, με μια κόπια του Μεγάλου Δικτάτορα που παρέλαβαν από την Ελλάδα. Έτσι μια ομάδα γερμανών στρατιωτών είχε την ευκαιρία να δει την ταινία. Κάποιοι από αυτούς εγκατέλειψαν την αίθουσα μόλις συνειδητοποίησαν τι έβλεπαν, ενώ κάποιοι άλλοι άρχισαν να πυροβολούν την οθόνη.


Ενώ κυκλοφόρησε δεκατρία χρόνια μετά το τέλος της βωβής περιόδου, ο Μεγάλος Δικτάτωρ είναι η πρώτη ταινία, στην οποία ο Τσάπλιν χρησιμοποίησε όλες τις δυνατότητες που προσέφερε ο ομιλών κινηματογράφος. Υπήρξε υποψήφια για πέντε Όσκαρ: καλύτερης σκηνοθεσίας, πρωτότυπου σεναρίου, μουσικής, Β' και φυσικά Α' ανδρικού ρόλου για την υπέροχη ερμηνεία του Τσάρλι Τσάπλιν.


Ο σπουδαίους μονόλογος του Τσάρλι Τσάπλιν από το "Ο μεγάλος δικτάτορας"

Eλπίδα... Συγγνώμη αλλά δε θέλω να γίνω Αυτοκράτορας -δεν είναι αυτή η δουλειά μου- δε θέλω να κατακτήσω ή να διοικήσω κανέναν. Θα ήθελα να βοηθήσω τους πάντες, αν είναι δυνατόν, Εβραίους, Ειδωλολάτρες, μαύρους, λευκούς. Όλοι θέλουμε να βοηθήσουμε ο ένας τον άλλο, έτσι είναι οι άνθρωποι.
Όλοι θέλουμε να ζήσουμε από την χαρά του άλλου, όχι από τη δυστυχία του. Δε θέλουμε να μισούμε και να περιφρονούμε τον άλλο. Σε αυτόν τον κόσμο υπάρχει χώρος για όλους και η γη είναι πλούσια, μπορεί να παράξει σε όλους.
Ο τρόπος ζωής μπορεί να είναι ελεύθερος και όμορφος.
Αλλά χάσαμε τον δρόμο.
Η απληστία δηλητηρίασε τις ψυχές των ανθρώπων -έφραξε τον κόσμο με μίσος, μας οδήγησε σε δυστυχία και αιματοχυσία.


Αναπτύξαμε την ταχύτητα αλλά κλειστήκαμε στους εαυτούς μας. Τα μηχανήματα που μας προσφέρουν αφθονία μας αφήνουν ανολοκλήρωτους. Η γνώση μας, μας έκανε κυνικούς, η ευφυία σκληρούς και κακούς. Σκεφτόμαστε πάρα πολύ και αισθανόμαστε ελάχιστα. Περισσότερο από τα μηχανήματα χρειαζόμαστε ανθρωπισμό. Περισσότερο από την ευφυία χρειαζόμαστε την ευγένεια και την καλοσύνη. Χωρίς αυτές τις αξίες η ζωή θα είναι βίαια και τα πάντα θα χαθούν.
Το αεροπλάνο και το ράδιο μας έφεραν πιο κοντά. H ίδια η φύση αυτών των εφευρέσεων εκλιπαρεί για καλοσύνη, εκλιπαρεί για καθολική αδερφοσύνη για την ένωση όλων μας. Ακόμα και τώρα η φωνή μου φτάνει σε εκατομμύρια ανά τον κόσμο, εκατομμύρια απελπισμένων ανδρών, γυναικών και μικρών παιδιών, θυμάτων ενός συστήματος που κάνει τους ανθρώπους να βασανίζουν και να φυλακίζουν αθώους ανθρώπους. Σε αυτούς που μπορούν να με ακούσουν, τους λέω "Μην απελπίζεστε".


Η δυστυχία που τώρα βρίσκεται πάνω μας, έχει τις ρίζες της στην απληστία, την πίκρα των ανθρώπων που φοβούνται την εξέλιξη. Το μίσος των ανθρώπων θα περάσει και οι δικτάτορες θα πεθάνουν και η δύναμη που πήραν από τους ανθρώπους, θα γυρίσει στους ανθρώπους και αν και οι άνθρωποι πεθαίνουν, μέχρι τώρα, η ελευθερία δε θα καταστραφεί ποτέ.
Στρατιώτες, μην αφήνεστε σε βαρβάρους, ανθρώπους που σας σκλαβώνουν και σας περιφρονούν, που διοικούν τις ζωές σας, να σας λένε τι να κάνετε, τι να σκεφτείτε και πως να αισθανθείτε, που σας εκμεταλλεύονται, σας επιβουλεύονται, σας φέρονται σαν γομάρια, σαν βορά στα κανόνια.


Μην αφήνεται τους εαυτούς σας σε αυτούς τους "αφύσικους" ανθρώπους, ανθρώπους-μηχανές, με μυαλά μηχανών και καρδιές μηχανών. Δεν είσαστε μηχανές. Δεν είσαστε γομάρια. Είσαστε άνθρωποι. Έχετε ανθρωπιά στις καρδιές σας. Δε μισείτε -μόνο όσοι δεν έχουν λάβει αγάπη μισούν. Μόνο αυτοί και οι "αφύσικοι". Οι μαχητές δε μάχονται για τη σκλαβιά, μάχονται για την ελευθερία.
Στο 17ο κεφάλαιο του κατά Λουκά, αναφέρεται "το βασίλειο του Θεού είναι μέσα στον άνθρωπο" - όχι σε έναν άνθρωπο, ούτε σε ομάδα ανθρώπων - μα σε όλους τους ανθρώπους - σε εσάς, τον λαό.
Εσείς, ο λαός, έχετε τη δύναμη, τη δύναμη να δημιουργήσετε μηχανές, τη δύναμη να δημιουργήσετε ευτυχία. Εσείς, ο λαός, έχετε τη δύναμη να κάνετε τη ζωή ελεύθερη και όμορφη, να κάνετε αυτή τη ζωή μια υπέροχη περιπέτεια.


Έπειτα, στο όνομα της δημοκρατίας ας χρησιμοποιήσουμε αυτή τη δύναμη - ας ενωθούμε όλοι. Ας παλέψουμε για έναν νέο κόσμο, έναν έντιμο κόσμο που θα δίνει στους ανθρώπους τη δυνατότητα να εργαστούν, θα σας δώσει το μέλλον και τη μακροημέρευση και την ασφάλεια. Με την υπόσχεση αυτών των πραγμάτων, οι βάρβαροι ανέβηκαν στην εξουσία αλλά λένε ψέμματα. Δεν εκπληρώνουν την υπόσχεσή τους, ποτέ δε θα το κάνουν. Οι δικτάτορες ελευθερώνουν τους εαυτούς τους αλλά σκλαβώνουν τον λαό. Τώρα ας παλέψουμε για να εκπληρώσουμε εμείς αυτή την υπόσχεση. Ας παλέψουμε για να ελευθερώσουμε τον κόσμο, να κάνουμε πέρα τα εθνικά φράγματα, να κάνουμε πέρα την απληστία, το μίσος και την μισαλλοδοξία. Ας παλέψουμε για έναν κόσμο λογικής, έναν κόσμο όπου η επιστήμη και η εξέλιξη θα οδηγήσουν την ανθρωπότητα στην ευτυχία.
Στρατιώτες - στο όνομα της δημοκρατίας, ας ενωθούμε!


Μέρος του κειμένου προέρχεται από:
antipera-oxthi-culture.blogspot.com
http://xangelos.blogspot.gr/2012/06/blog-post_26.html


2012
ΕΤΟΣ ΜΙΚΡΟΥ ΣΕΡΙΦΗ
ΤΑ ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΕΡΧΟΝΤΑΙ!
1962-2012
50 ΧΡΟΝΙΑ ΜΙΚΡΟΣ ΣΕΡΙΦΗΣ

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...